Voedseltuin Overvecht

Voorproefje

Voedseltuin Overvecht is een gemeenschappelijke tuin waar biologische groente, kruiden, fruit en bloemen met en voor Overvechters verbouwd wordt. De tuin is er voor iedereen: buurtbewoners ongeacht leeftijd en achtergrond, organisaties en ondernemers in Overvecht. Iedereen die meehelpt, deelt mee in de oogst. Zo wordt lokaal verbouwd en (h)eerlijk voedsel uit de eigen wijk, betaalbaar en bereikbaar voor iedereen.

Vanuit Voedseltuin Overvecht wordt ook gebouwd aan een lokaal duurzaam merk: ProefLOKAALOvervecht. De groenten die in de tuin worden verbouwd worden verkocht aan restaurants en kookgroepen in de wijk en in de eigen buurtlandwinkel.

Context

Realiseren van een duurzame, lokale voedselketen; gezonde wijkbewoners; en iedereen kan meedoen.

Bijzonder aan deze case

• De tuin is er voor iedereen: diverse groepen buurtbewoners, mensen met een beperking en ook vluchtelingen zijn welkom.
• De hele voedselketen is lokaal.

Partijen aan tafel

Binnen de gemeente de afdelingen Ruimte, Vastgoed, Volksgezondheid en Wijkbureau Overvecht.

Buiten de gemeente werkt de Voedseltuin nauw samen met Utrecht Natuurlijk (Natuur en Milieu Educatie), Reinaerde (voor mensen met een beperking) en OKE Nu (actieve buurtbewoners) en met vele partijen uit de wijk.

De juiste mix

Drie wijkbewoners uit Overvecht zijn dit initiatief gestart. Vanaf de eerste stap hebben de initiatiefnemers diverse maatschappelijke partners betrokken om samen op te trekken in de realisatie van de tuin, in het tuinwerk, met de verkoop van de oogst, en met kook- en eetactiviteiten.

Er is veel draagvlak voor het initiatief:

• Bestuurlijk commitment: doordat dit initiatief echt uit de haarvaten van de wijk komt.
• Ambtelijk commitment: door de doelen van het initiatief (sociaal en lokale voedselketen) en de kracht en werkwijze van de initiatiefnemers.
• Maatschappelijk commitment: door samenwerking met wijkpartijen en met wijkbewoners.

Voorbeelden van activiteiten

De tuin is gestart op gemeentelijk terrein bij de kinderboerderij Gagelstede van Utrecht Natuurlijk. In 2017 is er een tweede tuin aangelegd op een stuk grond in de openbare ruimte (eigendom van de gemeente). De huurprijs voor de grond is door de gemeente in overeenstemming gebracht met de maatschappelijke functie en er is een gebruiksovereenkomst voor bepaalde duur opgesteld. De gemeente heeft een financiële bijdrage gedaan voor ontwerp en aanleg van de tuin (eenmalig) en voor coördinatie van de tuin voor 3 jaar, aanvullend op bijdragen van andere fondsen.

Resultaten en impact

Voedseltuin Overvecht is ecologisch duurzaam, omdat de hele voedselketen lokaal is, én de tuin is duurzaam in sociaal opzicht, omdat het een tuin is waar iedereen welkom is. Uiteenlopende groepen mensen kunnen elkaar ontmoeten en samen werken, samen produceren, verkopen en gebruikmaken van het lokale voedsel.

Voedseltuin Overvecht heeft in 2018 de gemeentelijke Toegankelijksheidsprijs gewonnen omdat de Voedseltuin erg goed toegankelijk is voor mensen met een beperking door verharde paden, verhoogde bakken en begeleiding.

Er wordt door de gemeente niet gemeten op resultaten. Wel is er geregeld contact met de initiatiefnemers om te volgen hoe het gaat. Bijspringen vanuit de gemeente is tot nu toe niet nodig, aangezien de initiatiefnemers zelf veel oppakken en anders de benodigde partijen weten te vinden.

De tussenbalans

Wat werkt goed:

• De doelstelling om een inclusieve tuin te realiseren, ook voor mensen met een beperking en vluchtelingen
• Het bottom up karakter van het initiatief.

Wat werkt minder goed:

• De huurprijs was een obstakel, omdat het vastgoedbeleid van de gemeente erop gericht is om eigendommen tegen commerciële marktconforme prijzen te verhuren of te verkopen.

Uitdagingen

De start en uitbreiding van de tuin, het inclusieve karakter, het samenwerken met allerhande wijkpartijen, het vormgeven van de lokale voedselketen, heeft in de afgelopen jaren veel tijd en energie gekost. De volgende stap is om dit te bestendigen.

Een coördinator voor de tuinplanning, het organiseren van activiteiten en voor het in banen leiden van de diverse groepen blijft nodig. Het knelpunt hier is financiering. Financiering is beschikbaar voor het opstarten van een innovatief initiatief, vaak voor de duur van 3 jaar. Daarna wordt een initiatief geacht op eigen benen te kunnen staan. Maar zonder financiële middelen lukt dat vaak niet. Het probleem is dat alle fondsen de voorwaarde hanteren dat iets nieuw en innovatief moet zijn. Er bestaan geen fondsen voor het laten voortbestaan van een succesvol bestaand initiatief. Dit is een landelijk probleem waar gemeenten mee worstelen, maar ook (landelijke) fondsen.

Tips van de chef om dit ook te proberen:

• Het inclusieve karakter van de tuin vraagt aanhoudend ‘onderhoud’. Zonder coördinator gaan bepaalde groepen de tuin domineren en voelen anderen zich niet meer welkom. Om het inclusieve karakter te behouden zal een coördinator nodig blijven. Ook voor het draaiend houden van de tuin, de verkoop en het organiseren van activiteiten en samenwerkingen is enige coördinatie nodig.
• Vanuit gemeente-perspectief: Vertrouwen in de kwaliteit van een initiatief is een belangrijke basis. Kwaliteit omvat onder meer: draagkracht van de initiatiefnemers, de mate waarin partijen uit de wijk en bewoners echt betrokken zijn bij het initiatief, en het daadwerkelijk realiseren van beoogde resultaten. Als dat vertrouwen er is, is het makkelijker om binnen de gemeente dingen te regelen (zoals geld, een aangepaste huurprijs of een gebruiksovereenkomst op maat) en bestuurlijk draagvlak te creëren.