Doarpstûn Snakkerburen

Voorproefje

De Doarpstûn in Snakkerburen is een moestuin van 2 hectare gelegen aan de rand van Leeuwarden. Drijvende kracht achter de moestuin is Theo van der Molen. Hij wil dat de tuin een plek is waar mensen zich bewust worden over voeding, natuur en mensen. Naast de verkoop van groenten en fruit worden er op de Doarpstûn ook workshops gegeven en vinden er muziek- en toneeloptredens plaats.

Een van de speerpunten van het Leeuwarder eetbare stad beleid is om de lokale productie van voedsel te stimuleren. Doarpstûn Snakkerburen heeft daarin een belangrijke voorbeeld- en ambassadeursfunctie voor vergelijkbare initiatieven.

Context

Snakkerburen is een dorp in de gemeente Leeuwarden, Het ligt ten noorden van de stad Leeuwarden en telt ongeveer 225 inwoners (2017).

In 2001 heeft inwoner Theo van der Molen, samen met een vriend, de voormalige kwekerij in Snakkerburen opgeknapt en omgebouwd tot een gemeenschappelijke tuin voor bewoners van Lekkum, Miedum, Snakkerburen en Leeuwarden.

Zij wilden samen met vrijwilligers een tuin ontwikkelen:

• die zorgt voor een breder aanbod van natuurlijk geteelde voeding.
• die een bijdrage levert aan het milieu.
• waar mensen van allerlei afkomst aan de slag kunnen.
• waar basisscholen, middelbaar onderwijs en het hoger onderwijs bij betrokken worden, zodat zij in de praktijk kunnen ervaren hoe bloemen en planten groeien en bloeien.
• waar muziek, toneel of andere kunstuitingen plaats kunnen vinden.
• waar je groente, fruit en bloemen kunt kopen.
• waar contact tussen verschillende doelgroepen gestimuleerd wordt om zo de sociale samenhang in de omgeving te vergroten.
• waar je oude, bijna vergeten fruitrassen kunt vinden.
• waar groenten verbouwd worden die niet meer economisch rendabel zijn.
• waar geen chemische bestrijdingsmiddelen of kunstmest gebruikt wordt.
• waar nuttig en gezond werk wordt geboden aan mensen met een behoefte aan een steuntje in de rug om hun weg in de maatschappij te vinden.

De Doarpstûn was Groen Dichterbij icoonproject 2014 van Friesland. Groen Dichterbij beloont jaarlijks twaalf groene, sociale buurtprojecten, in elke provincie één. Belangrijke voorwaarde is dat het groenproject mensen dichter bij elkaar brengt. De winnaars zijn een jaar lang voorbeeldproject en winnen een bedrag van € 20.000,-.

Bijzonder aan deze case

• De realisatie van de tuin draait volledig op vrijwillige basis en zonder subsidies.
• De grote diversiteit van en het aantal mensen dat op de tuin werkt
• De tuin is het belangrijkste voorbeeldproject voor de gemeente in het kader van de eetbare stad en voor sociaal beleid.

Partijen aan tafel

• Stichting Doarpstûn Snakkerburen. Doarpstûn is opgezet als een stichting; beslissingen worden genomen door het tuinbestuur.
• Gemeente Leeuwarden
• NHLStenden Hogeschool
• GGZ/GGD
• Rijksuniversiteit Groningen (Blue Zone: een gebied creëren waarbinnen alle mensen gelukkig en gezond oud worden)
• Overige instellingen voor onderzoek en stageplekken
• Vrijwilligers
• Mensen met een bijstandsuitkering

De juiste mix

De tuin pacht de grond van de gemeente Leeuwarden. De pacht wordt opgebracht door de bijdragen van donateurs (om in de tuinwinkel te kopen moet je in principe donateur zijn). Daarnaast zijn er opbrengsten uit de verkoop van de oogst en door bijvoorbeeld de verkoop van hapjes en drankjes tijdens activiteiten.

Er werken zo’n zeventig vrijwilligers in de tuin, en die vullen tussen de 400 en 450 manuren per week. De vrijwilligers voeren alle werkzaamheden uit. Er zijn vrijwilligers die komen via de gemeente, maar ook mensen die het gewoon leuk vinden of die hopen dat dit project bijdraagt aan een betere wereld.

Om een goed vrijwilligersbestand te behouden bemiddelt de gemeente vanuit haar participatie doelstellingen in het voorstellen van kandidaten. De gemeente is verder behulpzaam geweest bij het toestaan van tijdelijke gebouwen en daarna bij de wijziging van het bestemmingsplan.

De Doarpstûn vervult een belangrijke rol in het gemeentelijk beleid m.n. op sociaal beleid. Het is een initiatief waar een behoorlijk aantal mensen vanuit participatie- en activeringsbeleid, een mooi vrijwilligersbestaan hebben gevonden en soms doorstromen. Het is een denk- en werkwijze die de gemeente Leeuwarden de komende jaren verder wil ontwikkelen, ook op andere terreinen naast de eetbare stad en stadslandbouw.

Voorbeelden van activiteiten

• De Doarpstûn is een gemeenschapstuin waar groenten, bloemen en (klein)fruit wordt gekweekt. Er zijn een aantal thematuinen o.a.: een smultuin, een rozen-, vlinder-, kruiden-, bloementuin, een boomgaard, een moeras en circa 50 akkers waar aardappelen en groenten worden verbouwd.
• Er worden alleen organische meststoffen en eigen gemaakte compost gebruikt.
• De gekweekte gewassen worden verkocht in de tuinwinkel (hele jaar open). Naast diverse (biologische) soorten aardappelen en seizoensgroenten worden er ook minder rendabele en oude fruitsoorten verkocht en in beperkte mate ‘groenten van toen’. Ook worden er eieren en bloemen uit de tuin, lokale jam en thee en groenten van een nabijgelegen biologische boer verkocht. De winkel is in principe alleen toegankelijk voor leden van de tuin (€ 8,- per jaar). Groenten van de tuin kosten ongeveer evenveel als niet-biologische groenten in de supermarkt.
• De Doarpstûn probeert het contact tussen verschillende doelgroepen te stimuleren om zo de sociale samenhang in de omgeving te vergroten o.a. door een podium voor culturele activiteiten. Muziek, toneel en kleine exposities. Er is een theater (150 zitplaatsen) en een muziekprieel. Er zijn een aantal vaste activiteiten per jaar b.v. het oogstfeest (eind augustus) en plantjesmarkt (begin mei).
• De Doarpstún deelt haar kennis met andere stadstuinen en er worden geregeld rondleidingen gegeven.
• Kinderen van basisscholen bezoeken de Doarpstûn regelmatig. Zo kunnen zij in de praktijk ervaren hoe groenten, bloemen en fruit groeien en wat je er in de praktijk mee kunt doen. De Doarpstûn biedt ook stagemogelijkheden voor mbo groen opleidingen. De Doarpstûn is daartoe gecertificeerd.
• Diverse onderzoeken door de Rijksuniversiteit Groningen: o.a. belevingsonderzoek onder vrijwilligers, effecten van de tuin op omwonenden.

Impact en tussenbalans

Wat werkt goed:

• Vrijwilligers mee laten denken over werkzaamheden op de tuin, het zelf verdelen van werkzaamheden en vaststellen van eigen tempo.
• Een actieve, capabele ondernemer en een actieve rol van de gemeente.
• De kleinschaligheid van de tuin; dichtbij de mensen
• De coördinator van de tuin beheert en ontwikkelt nu ook een groentetuin in een nieuwbouwwijk ten zuiden van het centrum.

Wat werkt minder:

• Te kort aan coördinatoren en bestuursleden.
• Omloopsnelheid van vrijwilligers is vrij hoog: 2-3 jaar
• Het vinden van een balans tussen activiteiten en ruimte voor de buurtbewoners en activiteiten met een bredere doelgroep (de stad) is soms lastig. Die laatste zijn wel nodig voor het bestaansrecht van de tuin.

Uitdagingen

• Behoud van de bestaande tuin: continuïteit van de organisatie waarborgen en inhoudelijke kennis van tuin en tuinieren vasthouden.
• De stichting staat op het punt een omslag te maken naar een onderneming. Wat betekent dit voor de vrijwilligers en het bestuur? Hoe kan er voldoende omzet gemaakt worden?

Ook proberen?

Wat is er nodig: een duidelijke doelstelling en veel menskracht.