Coalitie Buitengewoon Almere

Voorproefje

Coalitie Buitengewoon Almere is een samenwerkingsverband van verschillende organisaties die voedseloverschotten verwerken tot gezonde maaltijden voor en door mensen met een laag inkomen in Almere. Coalitie Buitengewoon verbindt daarmee twee belangrijke aandachtsgebieden van de gemeente Almere: circulaire economie (verduurzaming van de samenleving incl. o.a. voedselverspilling) en armoedebeleid.

De verwachting is dat dit initiatief bijdraagt aan gezondere gezinnen, minder voedselverspilling, meer bewustzijn van voeding en wat het lichaam nodig heeft om gezond te blijven.

Bijzonder aan deze case

• Dit is een goed voorbeeld hoe economische en ecologische innovatie verbonden kan worden met betere beschikbaarheid van voedsel voor kwetsbare groepen, scholing van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, en het versterken van sociale inclusiviteit en samenhang.
• Buitengewoon Almere verenigt twee belangrijke maatschappelijke problemen: voedselverspilling en zelfredzaamheid van mensen die door armoede zijn getroffen.
• Buitengewoon laat zien dat lokaal voor lokaal zorgt. Deelname en betrokkenheid van de lokale samenleving is de basis van het project. Buitengewoon vertelt de samenleving niet wat ze moet doen, maar vraagt mensen gewoon om mee te doen.

Partijen aan tafel

Gemeente Almere, Voedselbank Almere, zorgorganisaties, bedrijven en maatschappelijke organisaties, politieafdelingen, maatschappelijk werkers en de bredere samenleving van Almere.

Gemeente Almere faciliteert bijvoorbeeld in de ondersteuning van de communicatie en de inhuur van een tijdelijke projectleider.

Voorbeelden van activiteiten

Er is een coalitie van maatschappelijke organisaties en bedrijven opgericht. Elke wijk heeft of krijgt zijn eigen coalitie. Binnen de coalities zijn de maatschappelijke organisaties meestal bestaande zorgorganisaties of sociale gemeenschappen in de wijk. De doelgroep (mensen die in de buurt op of onder de armoedegrens leven) ontvangt vaak al hulp van deze instanties (zoals schuld hulpverlening, noodhulp, wijkteams, welzijn of gezondheidszorg). Er wordt dus voortgebouwd op bestaande organisaties en er wordt gekeken of en hoe ze Buitengewoon binnen hun werkzaamheden kunnen integreren.

Het model voor het verwerken van voedseloverschotten tot gezonde maaltijden met een doorlooptijd van niet meer dan 8-12 uur ziet er als volgt uit:

1. Buitengewoon verzamelt overschotten van voedsel van supermarkten en restaurants enz., dat nog vers, gezond en geschikt is om te worden bereid tot gezonde maaltijden.
2. Buitengewoon vervoert dit voedsel naar maatschappelijke coalitiepartners, die professionele keukens en koeling hebben
3. Professionele koks, vrijwilligers en vooral de doelgroep, bereiden samen een groot aantal gezonde maaltijden en verdelen het bereide voedsel in porties. De maaltijdverpakking wordt hergebruikt en draagt bij aan een recyclingbeleid zonder afval.
4. Deze maaltijden worden vervoerd naar distributiepunten in de wijk.
5. Buitengewoon deelt de maaltijden met de doelgroep (en de vrijwilligers). Er zijn coalitie partners met eettafels waar gezamenlijk gegeten wordt. Er zijn ook partners die alleen bereiden en het via een andere partner laten distribueren. Andere partners zijn zowel bereidingspunt, eettafel en distributiepartner.

Almere heeft meer dan 200.000 inwoners, waarvan 12.000 gezinnen (inclusief 8.500 kinderen) onder of tegen de armoedegrens leven. Buitengewoon is gestart met het programma in Almere-Buiten, een wijk met 55.000 inwoners.

Vanaf januari tot juli 2017 is er gestart met een pilot. Sinds september worden er wekelijks 250-350 verse gezonde maaltijden bereid met een goed functionerend coalitieteam en met hulp van vrijwilligers en de doelgroep. Almere-Buiten en Almere-Stad groeien en vanaf medio maart 2018 wordt het concept uitgerold naar Almere-Haven waar ook relatief veel armoede is.

Wederkerigheid is een belangrijke spelregel: kom meehelpen en verdien een maaltijd (die altijd voldoende is voor de gezinssamenstelling). Anders wordt er een maaltijdbijdrage van €1,50 (€0,50 borg voor het verpakkingsbakje) gevraagd.

De invoering van deze maaltijdbijdrage (sinds september 2017) heeft twee belangrijke redenen:

1. Een maaltijd heeft een waarde. Alles wat waardeloos is, is minder interessant om een inspanning voor te leveren. Ook de minimumhuishoudens kunnen dit bedrag betalen, want het is een symbolisch bedrag.
2. Er worden kosten gemaakt voor bijvoorbeeld produkten zoals boter, olie en kruiden, en wanneer de voedseloverschotten niet voldoende zijn, wordt er het een en ander bijgekocht om toch de maaltijd te kunnen maken. Er zijn ook kosten voor transport en benzine.

Naast dit model is Buitengewoon begonnen met kookworkshops. Deze workshops worden begeleid door professionele koks en zijn gericht op het maken van voedzame maaltijden voor weinig geld. De gekookte maaltijden worden samen opgegeten. Dit gebeurt een keer per maand op verschillende locaties.

Resultaten en impact

• De uitvoering van het project begon op 1 januari 2017.
• Buitengewoon is begonnen in Almere Buiten met 5 coalitiepartners. Er zijn nu 35 coalitiepartners en de coalitie is uitgebreid naar Almere Stad en binnenkort naar Almere-Haven. Het plan is om minstens 3-5 wijken te voorzien. Dit betekent meer maaltijden per week voor de doelgroep. Naarmate het programma verder wordt uitgerold, kunnen meer resultaten worden behaald.
• Per week worden er op 3-4 locaties zo’n 250-350 maaltijden bereid in Almere Buiten en Almere Stad. In totaal zijn er zo’n 5-8 acties per week want sommige partners koken twee keer per week.
• Buitengewoon heeft verschillende donaties ontvangen, o.a. beste MVO-concept prijs, verpakkingsmateriaal en communicatiemiddelen.
• In 2017 is er in totaal 5700 kilo voedseloverschot verwerkt tot gezonde maaltijden. Dit vertegenwoordigt een waarde van ongeveer €35.000.
• Naarmate Buitengewoon groeit, zal het aantal voedselacties toenemen tot €3.500 per voedselactie per week, geschat op 185K – 200K per wijk per jaar.
• Op de lange termijn zal Buitengewoon ook de impact meten op het aantal mensen dat sociale zekerheidsvoordelen en gezondheidsbesparingen ontvangt.

De tussenbalans

• In het begin werd al het werk van Buitengewoon gedaan in de context van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen en waren maaltijden gratis. Nu wordt er een klein bedrag in rekening gebracht.
• Er wordt constant gezocht naar meer bedrijven die willen helpen door kennis en ervaringen te delen, evenals financiering. Lokale bedrijven zijn zeer geïnteresseerd om deel te nemen en delen hun budget voor MVO.
  Er is behoefte aan:
  • Donateurs van voedseloverschotten.
  • Koks die van niets iets kunnen maken.
  • Transportbedrijven die hun materieel ter beschikking willen stellen voor het ophalen van de voedseloverschotten.
  • Bedrijven die een professionele koelkast/vriezer willen doneren aan een samenwerkingspartner.
  • Vrijwilligers die in onze ketensamenwerking willen meewerken, het liefst uit de minimumhuishoudens.
  • Project-ondersteuning op het gebied van administratie/planning en organisatie van evenementen
• Een aandachtspunt is om ervoor te zorgen dat eigen agenda’s (van met name zorgpartners) ondergeschikt blijven aan de grotere coalitiedoelen.

Tips van de chef

• Een senior projectmanager voor ten minste 1,5-2 jaar is belangrijk. In Almere levert de gemeente de projectmanager als een vorm van subsidie. De taak van de projectmanager is om coalities van bedrijven en maatschappelijke organisaties aan te moedigen en op te bouwen en door organisaties te verbinden. Bedrijven zijn niet onwillig om mee te doen, maar hebben te maken met voedsel- en gezondheidsvoorschriften. Ze zijn bereid om deel te nemen bij voldoende vertrouwen en als de keten werkt binnen de overeengekomen levertijd.
• De coalitie heeft veel bedrijven en maatschappelijke leden die naadloos moeten communiceren. Daarom wordt er per wijk een coalitie opgezet die is gericht op de lokale omgeving. Een coördinatiepunt per wijk wordt sterk aanbevolen.
• Buitengewoon heeft een klein, maar professioneel sociale mediateam wat belangrijk is om mensen te mobiliseren.

Uitdagingen

• Opschalen van de organisatie naar meerdere wijken
• Financiering
• Verbreden van de activiteiten van de coalitie naar het ontwikkelen van een bredere structuur voor toegang tot betaalbaar lokaal en gezond voedsel.

Ook proberen?

Dit model kan worden toegepast in elke stad die problemen heeft met voedselverspilling en armoede. Er is een project plan ontworpen waarvan elke stad zijn eigen hands-on model kan maken.